Το χειροποίητο κόσμημα και η μαγεία του
Χειροποίητο ονομάζουμε ένα κόσμημα, που για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν μόνον εργαλεία χειρός, όπως οι πένσες η σέγα η λίμα, σφυράκια κ.λ.π. Στο χειροποίητο κόσμημα δεν χρησιμοποιούνται ηλεκτροκίνητες μηχανές, και το κόσμημα δεν έχει χυτά ή πρεσσαριστά μέρη. Ειδικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή χειροποίητων κοσμημάτων είναι το ρεπουσσέ, η κοκκίδωση, η χαρακτική κ.α. Και για την διακόσμησή του το σμάλτο, το νιέλλο κ.α. Ειδικά το τελικό φινίρισμα (λούστρο) μπορεί να γίνει με ηλεκτροκίνητη βούρτσα.
Τα χειροποίητα κοσμήματα έχουν μία μοναδικότητα, που αντιστοιχεί στον καλλιτέχνη και τις τεχνικές που μετέρχεται, στο ανεπανάληπτο της κατασκευής και στο ότι πάντα θα υπάρχουν τεχνικές που το έμπειρο ανθρώπινο χέρι, θα τις υλοποιήσει πιο σωστά από τα μηχανήματα. . Ένα χειροποίητο κόσμημα φτιαγμένο από έμπειρο τεχνίτη, είναι κατά κανόνα ακριβότερο από ένα κόσμημα μαζικής παραγωγής.
Η τάση για βιομηχανοποίηση των πάντων και για μαζική παραγωγή, τείνουν να εξορίσουν το χειροποίητο κόσμημα στην παραγωγή μόνο μοντέλων για αναπαραγωγή. Για τους ανθρώπους όμως που γνωρίζουν, η τεχνογνωσία και η ψυχή του καλλιτέχνη που ενσωματώνεται στο χειροποίητο κόσμημα, δεν πρόκειται να υποκατασταθεί από ένα βιομηχανικό κατασκεύασμα, όσο τέλειο και αν γίνει.
Η «αντίσταση» στην ισοπέδωση που επιφέρει η βιομηχανική παραγωγή, ξεκίνησε από κάποιους καλλιεργημένους και ανήσυχους καλλιτέχνες και τεχνίτες στην Αγγλία το 1861. Δημιούργησαν το κίνημα “arts and crafts”και οργανώθηκαν σε συντεχνίες που παρήγαγαν προϊόντα μοναδικού design, και κατασκευασμένα εξολοκλήρου στο χέρι. Οι συντεχνίες που παρήγαγαν αντικείμενα με αυτή τη φιλοσοφία, διοργάνωναν μέχρι το 1912 επιτυχημένες εκθέσεις δημιουργιών τους . Οι καλλιτέχνες του κινήματος “arts and crafts” επισήμαναν στο κοινό τις σημαντικές διαφορές του βιομηχανικού αντικειμένου από το χειροποίητο δημιούργημα, και εκπαίδευσαν ένα ενημερωμένο και καλλιεργημένο κομμάτι του καταναλωτικού κοινού, να αναζητά την διαφορά στην ποιότητα της χειροποίητης κατασκευής.
Τα μηνύματα του κινήματος “arts and crafts” στη σημερινή εποχή είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Σήμερα τα προϊόντα που διακινούνται στην αγορά εντάσσονται σε δύο κατηγορίες. Στη μία κατηγορία είναι αυτά που παράγονται στα εργοστάσια της Ασίας, όπου οι εργάτες δουλεύουν σε συνθήκες δουλείας, και παράγουν προϊόντα με κοντινή ημερομηνία λήξης, για να συνεχιστεί ο κύκλος της υπερκατανάλωσης . Η δεύτερη κατηγορία είναι τα επώνυμα προϊόντα , τα λεγόμενα brands, όπου επιτελεία διαφημιστών και τεχνικών του marketing προσπαθούν να πείσουν το παγκόσμιο κοινό, ότι δεν έχει σημασία το προϊόν, αλλά η ετικέτα του, και το κύρος που αντλεί ο καταναλωτής από αυτήν. Ανάμεσα σε αυτές τις συμπληγάδες πέτρες κινείται η παραγωγή των μικρών παραγωγών και των καλλιτεχνών, με γνώση του αντικειμένου τους και μεράκι, που απευθύνονται σε ένα κοινό που θέλει να διατηρήσει το δικαίωμα της ουσιαστικής επιλογής.
Στην αντίληψη των περισσότερων ανθρώπων και κριτικών τέχνης, η κοσμηματοποιία ανήκει στις λεγόμενες ελάσσονες τέχνες. Η αντίληψη αυτή έλκει την καταγωγή της από το έργο του Τζιόρτζιο Βατάρι «Βίοι». Ο Βατάρι ήταν αξιόλογος ζωγράφος και αρχιτέκτονας, που έζησε στην Φλωρεντία τον 16ο αιώνα. Η φήμη του όμως είναι περισσότερο συνδεδεμένη με την πραγματεία του «Βίοι», που θεωρείται το πρώτο βιβλίο Ιστορίας της Τέχνης. Στο βιβλίο αυτό ο Βατάρι διαχωρίζει τις τέχνες σε δύο κατηγορίες, στις μείζονες και τις ελάσσονες. Στις πρώτες κατέταξε την αρχιτεκτονική την ζωγραφική και την γλυπτική, ενώ την κεραμική, την επιπλοποιία , την κοσμηματοποιία, την χαρακτική και την ταπητουργία, τις συμπεριέλαβε στις ελάσσονες τέχνες, όπου ο δημιουργός είναι απλώς ένας ειδικευμένος τεχνίτης, αλλά όχι καλλιτέχνης.
Για πολλούς αιώνες αυτή η ιεράρχηση των τεχνών θεωρείτο δεδομένη. Πιστεύω πως σήμερα είναι μάλλον ξεπερασμένη. Αυτό που κατατάσσει ένα έργο σε μείζον ή έλασσον είναι η συγκίνηση που θα μεταδώσει στον θεατή ή ακροατή, και τα συναισθήματα που θα δημιουργήσει. Θα προσθέσω το περιεκτικό σχόλιο ενός κριτικού τέχνης, για τους ανθρώπους που εργάζονται χειρωνακτικά: «εργάτης είναι αυτός που δουλεύει με τα χέρια, τεχνίτης είναι αυτός που δουλεύει με τα χέρια και το μυαλό, καλλιτέχνης είναι αυτός που δουλεύει με τα χέρια, το μυαλό και την ψυχή.» Θα προσέθετα, ανεξάρτητα από το μέσο που χρησιμοποιεί για να εκφράσει την ευαισθησία του.
Όλα τα κοσμήματα μας είναι χειροποίητα..Φτιάχνονται με αγάπη και μεράκι σύμφωνα με τα δικά σας θέλω και μπορώ..
